ระบบต่อมต่างๆ (Glands System)
การแสดงพฤติกรรมของมนุษย์นอกจากจะเกิดจากการกระทบของสิ่งเร้าภายนอกแล้ว สิ่งเร้าภายในก็มีผลด้วยไม่น้อย สิ่งเร้าภายในที่ว่านี้ก็คือ การทำงานของระบบ ต่าง ๆ ของอวัยวะภายใน โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับการทำงานของระบบต่อม
ต่อม (Glands) คือ กลุ่มเซลล์จำนวนหนึ่งที่มารวมกันโดยมีใยผังผืดทำหน้าที่เป็นตัวโยงยืด ระบบต่อมนั้นมีอิทธิพลต่อมนุษย์มาก เพราะเราต้องทำงานเกี่ยวข้องกับระบบประสาท ซึ่งต่อมจะทำงานเกี่ยวพันกับระบบประสาทโดยตรง
ระบบต่อมในร่างกายจำแนกได้เป็น 2 ประเภท คือ ต่อมมีท่อ และต่อมไร้ท่อ
ต่อมมีท่อ (Duct Glands or Exocrine Glands)
ต่อมมีท่อจะทำงานติดต่อสัมพันธ์กับไขสันหลังโดยผ่านเซลล์ประสาท (Neuron)ต่อมนี้จะทำหน้าที่ผลิตของเหลวที่เรียกว่า น้ำต่อม จากนั้นจึงส่งของเหลวที่ว่าไปตามท่อเพื่อให้มีผลยัง บริเวณของร่างกาย มีผลเกี่ยวข้องกับพฤติกรรมของคนมาก เช่น ในด้านของอารมณ์ เมื่อดีใจหรือเสียมาก ๆ จะเกิดอาการน้ำตาไหล เมื่อกลัวจะเกิดอาการเหงื่อออก เป็นต้น หากต่อมทำงานผิดปกติก็จะส่งผลกระทบได้ เช่น คนที่เป็นโรคดีซ่าน (Jaundice) เนื่องจากน้ำไหลจากตับถูกดูดซึมเข้าไปในกระแสโลหิต คนป่วยจะมีอาการเหลืองทั้งตัว ส่งผลให้เกิดอาการโศกสลด และเบื่อหน่าย เป็นต้น ซึ่งต่อมมีท่อเหล่านี้ เช่น ต่อมน้ำลาย ต่อมน้ำตา ต่อมเหงื่อ ต่อมน้ำนม ต่อมน้ำมันใต้ผิวหนัง ต่อมน้ำย่อย เป็นต้น
ต่อมไร้ท่อ (Ductless Glands or EndocrineGlands)
ต่อมชนิดนี้ทำหน้าที่ผลินสารเคมีชนิดหนึ่งที่เรียกว่า ฮอร์โมน (Hormone) แต่เนื่องจากว่าต่อมชนิดนี้ไม่มีท่อสำหรับส่งสารเคมีผ่านไปยังส่วนต่าง ๆ ของร่างกายได้ จึงต้องอาศัยกระแสเลือดในระบบหมุนเวียนโลหิตเป็นตัวนำพาฮอร์โมนเพื่อไปมีผลกับร่างกายในด้านต่าง ๆ เช่น การเจริญเติบโต บุคลิกภาพ และพฤติกรรมการแสดงของมนุษย์ เป็นต้น ต่อมไร้ท่อทำงานติดต่อสัมพันธ์กับไขสันหลังเช่นเดียวกับต่อมมีท่อ และมีระบบประสาทอัตโนมัติมาติดต่อเกี่ยวข้องด้วยอย่างมาก
จะเห็นได้ว่าต่อมไร้ท่อเป็นประเภทของต่อมที่มีความสำคัญและเกี่ยวข้องกับพฤติกรรมการแสดงออกของบุคคลโดยตรง ด้วยเหตุนี้จึงทำให้วงการจิตวิทยาสนใจที่จะศึกษาระบบารทำงานของต่อมไร้ท่อมากกว่าต่อมมีท่อ สำหรับต่อมไร้ท่อในร่างกายนั้น แบ่งได้เป็น 8 ต่อม นั่นคือ
1. ต่อมพิทูอิทารี (Pituitary Gland) หรือต่อมใต้สมอง
เป็นต่อมที่มีขนาดเล็กเท่ากับเมล็ดถั่วลันเตา อยู่บริเวณขมับด้านซ้ายใต้สมองติดกับสมองส่วนไฮโปทาลามัส(Hypothalamus) นับว่าเป็นต่อมที่มีความสำคัญที่สุดในบรรดาต่อมไร้ท่อ เพราะฮอร์โมนที่ผลิตออกมาจาต่อมนี้จะทำหน้าที่เป็น Master Gland คือ นายของต่อมอื่น ๆ ที่ควบคุมต่อมไร้ท่ออีก 7 ต่อมให้ผลิตฮอร์โมนได้เป็นปกติ โดยต่อมพิทูอิทารีนั้นสามารถแบ่งเป็นส่วนย่อย ๆ ได้อีก 3 ส่วน คือ
1) พิทูอิทารีส่วนหน้า (Anterior Lobe) ซึ่งผลิตฮอร์โมนหลายชนิด ที่สำคัญคือ เทธิลิน(Tethelin) ที่ทำหน้าที่ควบคุมการเจริญเติบโตของร่างกาย หรือเป็น Growth Hormone ซึ่งถ้าต่อมนี้ผลิตฮอร์โมนชนิดนี้มากเกินไปจะมีผลทำให้มีร่างกายใหญ่โตผิดปกติ เรียกว่า Giantism แต่ถ้าผลิตฮอร์โมนชนิดนี้ได้น้อยกว่าปกติ จะส่งผลให้มีร่างกายเตี้ยแคระแกรน เรียกว่า Dwarfism ได้ นอกจากนี้พิทูอิทารีส่วนหน้ายังทำหน้าที่ในการควบคุม การทำงานของต่อมไร้ท่อที่เหลือทั้งหมดอีกด้วย
2) พิทูอิารีส่วนกลาง (Intermeia Lobe) จะผลิตฮอร์โมนที่มีชื่อว่า อินเตอร์มิดิน (Intermedin) ซึ่งทำหน้าที่ควบคุมการเปลี่ยนแปลงของเซลล์สีผิว
3) พิทูอิทารีส่วนท้าย (Posterior Lobe) ทำหน้าที่ผลิตฮอร์โมนที่มีชื่อว่า พิติวตริน (Pituitrin) ทำหน้าที่ควบคุมความดันโลหิต การหดตัวของกล้ามเนื้อเรียบ กระบวนการการเผาผลาญอาหาร และควบคุมความเข้มข้นของปัสสาวะให้อยู่ในระดับที่เหมาะสม
2. ต่อมไพเนียล (Pineal Gland)
เป็นต่อมลักษระรูปไข่ตั้งอยู่ตรงกลางของสมองด้านบนเหนือต่อมไทมัสขึ้นไป มีขนาดเล็ก สีแดงเรื่อ ๆ ผลิตฮอร์โมนที่มีชื่อว่า เมลาโทนิน (Melatonin) ทำหน้าที่หน่วงความต้องการทางเพศในวัยเด็กไว้ไม่ใเกิดก่อนเวลาอันควร เมื่อเข้าสู่วัยรุ่นต่อมนี้จะค่อยๆ ฝ่อหายไป